Η Μεσσηνία γερνά επικίνδυνα στο φάσμα της υπογεννητικότητας – 45 χρόνια περισσότεροι θάνατοι από γεννήσεις

Η υπογεννητικότητα και η γήρανση του πληθυσμού αποτελούν πλέον μόνιμο χαρακτηριστικό της ελληνικής κοινωνίας, με σοβαρές συνέπειες για την ανάπτυξη και την κοινωνική συνοχή. Όπως σημειώνει ο αφυπηρετήσας καθηγητής Δημογραφίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και διευθυντής του ΙΔΕΜ, Βύρων Κοτζαμάνης, «αν και οι εθνικοί μέσοι όροι δείχνουν τη γενική εικόνα, οι πραγματικές διαφοροποιήσεις μεταξύ των περιοχών είναι τεράστιες και συχνά κρύβονται κάτω από την επιφάνεια των συνολικών αριθμών».

Στο τελευταίο ψηφιακό δελτίο του ΙΔΕΜ (Focus 2/2025), ο κ. Κοτζαμάνης εξετάζει την πορεία των φυσικών ισοζυγίων –δηλαδή της σχέσης γεννήσεων και θανάτων– σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο από το 1980 έως σήμερα. Τα ευρήματα είναι αποκαλυπτικά: η Ελλάδα μπήκε σε μόνιμη δημογραφική κάμψη μετά το 2010, με τους θανάτους να υπερβαίνουν σταθερά τις γεννήσεις. Το 2024, η διαφορά αυτή έφτασε τις 58.500, ενώ συνολικά την περίοδο 2011–2024 καταγράφηκαν πάνω από 510.000 περισσότεροι θάνατοι από γεννήσεις.

Η εικόνα γίνεται ακόμη πιο ανησυχητική όταν εξεταστεί σε επίπεδο νομών. Σύμφωνα με τον καθηγητή, «σε 15 νομούς της χώρας οι θάνατοι υπερτερούν των γεννήσεων για πάνω από 40 χρόνια». Στην κατηγορία αυτή ανήκουν και τρεις νομοί της Πελοποννήσου: Αρκαδία, Λακωνία και Μεσσηνία, που μαζί με τη Λευκάδα, τη Φωκίδα και τη Λέσβο παρουσιάζουν αρνητικό φυσικό ισοζύγιο για 45 συνεχόμενα έτη – από το 1980 μέχρι το 2024.

Η Μεσσηνία, που μεταπολεμικά γνώρισε έντονη εσωτερική και εξωτερική μετανάστευση, φαίνεται να πληρώνει σήμερα το τίμημα της δημογραφικής αποψίλωσης. Ο πληθυσμός της γηράσκει, ενώ οι γεννήσεις μειώνονται σταθερά. Οι νέοι εγκαταλείπουν τις αγροτικές περιοχές αναζητώντας εργασία αλλού, με αποτέλεσμα ο νομός να διαθέτει πλέον αναλογία ηλικιωμένων προς νέους από τις υψηλότερες στη χώρα.

Ο Βύρων Κοτζαμάνης αποδίδει τη μεγάλη αυτή διαφοροποίηση στην ανισομερή μεταπολεμική μετανάστευση και στη μειωμένη γονιμότητα των γενεών που απέκτησαν παιδιά μετά το 1980. Όπως τονίζει, «οι περιοχές με πληθυσμούς που γερνούν ταχύτερα, όπως η Μεσσηνία, βρίσκονται σε τροχιά δημογραφικής κατάρρευσης, με συνέπειες στην οικονομία, την κοινωνική συνοχή και την προοπτική ανάπτυξης».

Η δημογραφική κρίση δεν είναι λοιπόν μόνο ένα εθνικό φαινόμενο, αλλά και μια τοπική πραγματικότητα που αφορά άμεσα τη Μεσσηνία και την Πελοπόννησο. Χωρίς στοχευμένες πολιτικές στήριξης των νέων οικογενειών, επαναπατρισμού ενεργού πληθυσμού και αναζωογόνησης των μικρών κοινοτήτων, η δημογραφική φθορά κινδυνεύει να καταστεί μη αναστρέψιμη.